بررسی یک پرسش کلیدی؛ موازین حقوق بینالملل درباره ترور شهید سپهبد سلیمانی چه میگوید؟
تعداد بازدید : 1
اقدام آمریکا به صورت قطعی تروریستی است
سپهبد سلیمانی با اجازه و هماهنگی دولت عراق به خاک آن کشور دعوت شده بود و در آنجا حضور داشت و استقبال یک مقام رسمی عراقی از ایشان روشنترین دلیل برای حضور مشروع او در قلمرو دولت عراق است
ادامه از صفحه یک...
کاخ سفید در توجیه جنایت علیه سپهبد شهید قاسم سلیمانی، برخی مسائل حقوقی از جمله قتل هدفمند در دفاع از منافع ایالات متحده را بیان کرده است. اصولاً این توجیهات غیرحقوقی، چطور از نظر موازین حقوق بینالملل رد شده است؟
وقتی صحبت از قتل یا کشتار هدفمند میکنیم، باید در نظر داشت در حقوق بینالملل دو معیار برای اینکه بتوان مشخص کرد آیا این اقدام مشروع شناخته میشود یا خیر وجود دارد. معیار اول این است که آیا ایالات متحده در اتفاق اخیر که منجر به شهادت سردار محبوب قاسم سلیمانی شد حق داشته است در مقام اجرای قوانین داخلی خود متوسل به این اقدام تروریستی شود یا نه؟ وقتی در جهت اجرای قوانین داخلی آمریکا اقدام میکنیم منظورمان این است که آیا مقررات یک جانبه تحریم که در ایالات متحده وضع شده اجازه توسل به این اقدام تروریستی را میدهد؟ پاسخ قطعاً منفی است. در حقوق بینالملل هیچگونه مجوزی برای توسل به زور جز در سایه شرایطی که منشور سازمان ملل متحد مشخص میکند یعنی دفاع مشروع -که خود مشروط به وقوع یک حمله مسلحانه است- و همینطور اقدامات اجرایی مورد تأیید شورای امنیت سازمان ملل نداریم. با فرض اینکه ایالات متحده به طور یکجانبه و در اقدامی غیرحقوقی و تبلیغاتی، سپاه پاسداران را به عنوان یک گروه تروریستی معرفی کرده باشد و با این توجیه قصد داشته باشد نسبت به یکی از فرماندهان ارشد سپاه، اقدام تروریستی خود را موجه جلوه دهد، باز هم پاسخ منفی است و حقوق بینالملل چنین اجازهای را به آمریکا نمیدهد. چرا که مشخصاً قطعنامه ۲۲۴۹ شورای امنیت سازمان ملل در سال ۲۰۱۵ تاکید میکند در خصوص اقداماتی که دولتها علیه تروریسم خصوصاً داعش میتوانند انجام دهند، کاملاً باید مقید به موازین حقوق بین الملل باشند و باید تمام موازین حقوق بشر و حقوق بشردوستانه رعایت شود. عین همین عبارت را شورای امنیت در ارتباط با مسایلی که در لیبی اتفاق افتاد هم تکرار کرد و شاهد این واقعیت هستیم که هر چند تروریسم یک تهدید علیه صلح و امنیت بینالمللی تلقی میشود اما واژه پردازی قطعنامههای شورای امنیت حکایت از آن دارد که دولتهای تروریستی و تروریستپروری مانند آمریکا بیتوجه به الزامات حقوق بینالمللی به خصوص حقوق بشردوستانه و حقوق بشر بینالملل و قواعد توسل به زور نباید از آزادی مطلق برخوردار باشند.
خودروی حامل شهید سپهبد سلیمانی در فرودگاه بغداد و با حضور مسئولان رسمی عراقی مورد هدف قرار گرفت. مسئولیت حقوقی و بینالمللی آمریکا در این باره در قبال دولت و مردم عراق چیست؟
سپهبد سلیمانی با اجازه و هماهنگی دولت عراق به خاک آن کشور دعوت شده بود و در آنجا حضور داشت و استقبال یک مقام رسمی عراقی از ایشان روشنترین دلیل برای حضور مشروع او در قلمرو دولت عراق است. همینطور موضعگیریهای بعدی مقامات عراقی مبنی بر محکومیت اقدام ایالات متحده این واقعیت را نشان میدهد که بر اساس قطعنامه تعریف تجاوز مورخ ۱۹۷۴، ایالات متحده مرتکب جنایت تجاوز به خاک و تمامیت ارضی آن کشور شده است که نتیجه آن، تحقق مسئولیت بینالمللی دولت آمریکاست. علاوه بر اینکه اقدام آمریکا در کشتار هدفمند در چارچوب اجرای قوانین داخلی خود وجاهتی ندارد، از نگاه حقوق بشردوستانه بینالمللی نیز این کشتارها مجاز نیست. اصولاً زمانی که یک فرد به صورت هدفمند مورد هدف قرار میگیرد بر اساس حقوق مخاصمات مسلحانه یا باید فرد مورد هدف به طور مستقیم در عملیات جنگی علیه طرف مقابل شرکت داشته باشد تا از این منظر یک سری حمایتهای ویژه حقوق بشردوستانه درباره او اعمال نشود که با توجه به تعریف فنی و حقوقی مخاصمه مسلحانه هیچ وضعیت جنگی فعالی بین ایران و آمریکا وجود نداشته است و نمیتوان قائل به حضور مستقیم سپهبد سلیمانی در میدان جنگ علیه آمریکا بود.
به این ترتیب از نگاه فنی حقوقی، اقدام آمریکا علیه آن شهید، به عنوان یک رفتار در زمان جنگ تلقی نمیشود و به صورت قطعی این یک اقدام تروریستی است. دوم آنکه زمانی یک دولت میتواند اقدام
خود را برای قتل هدفمند توجیه کند که اولاً هیچ راهکار دیگری که غیرخونبار و غیرکشنده باشد در دسترس نباشد، ثانیاً در پرتو اصل ضرورت اقدام نظامی مزیت نظامی حاصل از عملیات مزبور در سایه اصول تناسب و احتیاط در حقوق بشردوستانه بینالمللی قابل توجیه باشد. متاسفانه در فقدان این دو معیار هم به نظر میرسد حقوق بشردوستانه بینالمللی، قتلهای هدفمند آمریکا را تأیید نمیکند و جنایت از سوی حاکمان کاخ سفید محقق شده است. از سویی موضعگیری وزارت دفاع آمریکا و اظهارات وزیرخارجه ایالات متحده نیز علاوه بر توئیتهای رئیسجمهور آمریکا که حمله به کاروان سپهبد سلیمانی را اقدامی در جهت پیشگیری از وقوع حملات بزرگتر علیه اتباع و منافع آمریکا قلمداد میکند هم علاوه بر اینکه بدون ارائه ادله و مدارک قانع کننده کمکی به مشروعیت اقدام تروریستی آمریکا نمیکند، این سئوال را در حقوق بینالملل مطرح میکند که آیا ایالات متحده حق دارد به دفاع مشروع پیشگیرانه متوسل شود یا خیر؟ اغلب صاحب نظران حقوق بینالملل در این زمینه بر این دیدگاه متفقالقول هستند که در شرایطی که به لحاظ واقعیات عینی، تهدید جدی و قریبالوقوع منافع و امنیت اساسی ایالات متحده از سوی سپهبد سلیمانی متصور نبوده است و اتفاقاً دعوت دولت عراق از ایشان در راستای گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد در چند روز پیش مبنی بر احیای مجدد داعش در عراق و همفکری و هماهنگی به منظور اتخاذ اقدامات مناسب جهت مقابله با شکلگیری این نیروها در سرزمین این کشور با همفکری سپهبد سلیمانی بوده است، ایالات متحده نمیتواند صرفاً با برداشتهای توهمآمیز خود توسل به دفاع مشروع پیشگیرانه را در شرایطی که حتی یک حمله مسلحانه از سوی نیروهای نظامی ایرانی علیه آمریکا رخ نداده است، توجیه کند.
به نظر میرسد توجیهات حقوقی کاخ سفید برای این جنایت حتی در آمریکا خریدار ندارد و برخی نمایندگان کنگره و سناتورها میگویند ترامپ اختیار چنین حمله تروریستی و اعلان جنگ به ایران را نداشته است. حقوق داخلی آمریکا در این باره چه میگوید؟
قانون اساسی این اختیار را تا حدودی به رئیسجمهور ایالات متحده میدهد که حتی نسبت به اعلام جنگ اختیار انحصاری داشته باشد. صرفاً با توجه به اینکه ممکن است اقدام رئیس جمهور آمریکا آثار امنیتی یا تبعاتی برای منافع آمریکا در سراسر جهان داشته باشد ناگزیر است رئیسجمهور آمریکا توضیحاتی در اختیار کنگره قرار دهد که این کار بر اساس اطلاعات و اخبار موجود قرار است انجام گیرد.